Πασχαλινές λαμπάδες και έθιμα

Σε όλη την Ελλάδα η λαμπάδα έχει ξεχωριστή θέση την ημέρα της Ανάστασης. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα, όλα τα φώτα της εκκλησίας σβήνουν και πέφτει παντού σκοτάδι. Ο ιερέας ψάλλει το «Δεύτε λάβετε φως», βγαίνει με τη λαμπάδα του αναμμένη μέσα από την Ωραία Πύλη και δίνει φως στους εκκλησιαζόμενους.

Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, όμως, η λαμπάδα συνδέεται και με διάφορα έθιμα:
 
• Στην Τήλο μαζεύουν από νωρίς τη Μεγάλη Βδομάδα μια ειδική βαφική ρίζα για να φτιάξουν τις πασχαλινές λαμπάδες (Λουππιές).
 
• Στη Λιβαδειά το πιο χαρακτηριστικό έθιμο της πόλης, είναι του «λάκκου». Μετά την Ανάσταση και πριν καλά ξημερώσει οι κάτοικοι ετοιμάζουν την φωτιά. Ένας, ένας κάνοντας το σταυρό του, βάζει φωτιά στο σωρό με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Οι φλόγες αγκαλιάζουν το σωρό. Με ραντίσματα νερού και συχνό χτύπημα με ένα μακρύ ξύλο, η θράκα είναι έτοιμη για να ψηθούν τα αρνιά. Η πόλη τυλίγεται σε σύννεφα καπνού. Οι φωτιές είναι έτοιμες και τα αρνιά τοποθετούνται στους «λάκκους».
 
• Στην Ήπειρο ένα άλλο έθιμο που υπήρχε γιʼ αυτές τις ημέρες και τηρείται μέχρι και σήμερα σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν το "μαρτίτσι". Μικροί και μεγάλοι το φορούσαν την παραμονή της 1ης  Μαρτίου για να μην τους «πιάσει» ο Μάρτης και τους μαυρίσει! Το μαρτίτσι γίνεται με δύο ή τρία, συνήθως μάλλινα νήματα σαν πλεξούδα, χρώματος λευκού και κόκκινου. Το φορούν στον καρπό ενός χεριού, συνήθως του αριστερού, σαν κομποσκοίνι και το κρατούν μέχρι το Πάσχα. Κατά το έθιμο το μαρτίτσι το καίνε με τη λαμπάδα, τη νύχτα της Αναστάσεως στην εκκλησία.
 
• Στα Άγραφα, οι νουνοί «φωτικώνουν» τα βαφτιστήρια τους. Τα φωτίκια είναι τα δώρα του νουνού, δηλαδή λαμπάδα και πασχαλινή κουλούρα.Ο αρραβωνιαστικός πάει δώρα στην αρραβωνιαστικιά του, μαζί με μια πλουμιστή (στολισμένη) λαμπάδα, ώστε το βράδυ της Ανάστασης η αρραβωνιασμένη να ξεχωρίζει από την ξεχωριστή λαμπάδα της.
 
• Στη Βινία των Αγράφων την ώρα που θα πει ο παπάς το Χριστός Ανέστη, οι Χριστιανοί καίνε το φανό. Μαζεύουν τα παιδιά ξερά κλαδιά πάνω στο βράχο, που είναι αντίκρυ στο χωριό και λέγεται Σουφλί. Ακούγοντας το πρώτο Χριστός Ανέστη, τρέχουν με τη λαμπάδα στο χέρι (που την άναψαν, όταν ο παπάς είπε «Δεύτε λάβετε φως») και βάζουν φωτιά στο φανό.
 
• Στα Γιαννιτσά, στη Δυτική Μάνη, αλλά και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας την Παρασκευή του Πάσχα που είναι η γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής  οι άνθρωποι πηγαίνουν στις λειτουργίες και ανάβουν τις λαμπάδες του Πάσχα τρεις φορές. Μετά αφήνουν τη λαμπάδα στην εκκλησία ή τη βάζουν στα εικονίσματα του σπιτιού τους.