Δασικές πυρκαγιές: Πρόληψη ή Καταστολή; Ποια είναι η καλύτερη λύση

* Γράφει ο Κώστας Κεμίδης, συνταξιούχος δικηγόρος, συγγραφέας

Ι) Κάθε χρόνο, κατά τα τελευταία τουλάχιστον 50 χρόνια, όπως εγώ πιστεύω, καίγονται εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα Δασικής βλάστησης, είτε αυτή αποτελείται από υψηλόκορμα δένδρα χαλεπίουπεύκης, ή οξιές ή άλλα μεγάλα δενδρώδη δασικά είδη, καστανιές έλαττα κ.λπ. είτε έχομεν χαμηλή θαμνώδη βλάστηση (σχίνα, κουμαριές, πουρνάρια, αγλαδινιές, αγριλιές κ.λπ.).

Και δεν είναι μόνο η δασική, υψηλή ή θαμνώδης, ή και άλλες χορτολειβαδικές εκτάσεις, καμένης γης, αλλά μαζί με τα δάση καίγονται και πολλά σπίτια, καταστήματα, επιχειρήσεις, ζώα ή πτηνά οικόσιτα ή τα διαβιούντα σε πυκνά δάση της άγριας πανίδας στην Πατρίδα μας.

Το τραγικότερο, όμως, όλων των απωλειών, είναι οι άνθρωποι, όπως συνέβη σε πολλές Δασικές Πυρκαγιές και κυρίως αυτές των ετών 2007 στην Ηλεία και 2018 στο Μάτι, με τους 104 συνανθρώπους μας, καμένους.

ΙΙ) Ασφαλώς, μία από τις κυριότερες αιτίες είναι η κλιματική κρίση, με τις ακραίες θερμοκρασίες του καύσωνα, τα καλοκαίρια, τους δυνατούς ανέμους, που δυσχεραίνουν το έργο των πυροσβεστικών Δυνάμεων (εδάφους και αέρος) και η μεγάλη ξηρασία, που υπάρχει στα δασικά-θαμνώδη εδάφη, αλλά και στα χορτολειβαδικά τμήματα της δασοκτηνοτροφικής έκτασης.

Ακόμη, είναι αλήθεια, ότι, οι πυρκαγιές χρόνο με τον χρόνο όλο και αυξάνονται, χωρίς, βεβαίως, να αποκλείεται και ο ανθρώπινος παράγοντας (αμέλεια ή δόλος), όπως, τουλάχιστον, φάνηκε στις τελευταίες πυρκαγιές στην Πάρνηθα, Θράκη, Βοιωτία, Εύβοια, Ρόδο και Ηλεία.

Όμως, αγαπητέ κ. Πρωθυπουργέ, όσο πιο αυστηρά τιμωρήσεις τους εμπρηστές από πρόθεση (αυτοί είναι οι πυρομανείς) ή και αυτούς που βάζουν φωτιά να κάψουν τις καλαμιές των χωραφιών τους και τελικά δεν μπορούν να την ελέγξουν και γίνονται αιτία μεγάλης ή μικρής καταστροφής, τα φαινόμενα αυτά πάντοτε υπήρχαν και θα υπάρχουν.

Ιδιαίτερα για τους εξ αμελείας εμπρηστές, νομίζω ότι οφείλεται κυρίως, στον χαρακτήρα του Έλληνα ζαμανφουτίστα και ξεροκέφαλου αγροτοποιμένα, που το γνωρίζουν καλά και μάλιστα καλύτερα, παντός άλλου, ότι από την Άνοιξη, έως και τον Φθινόπωρο, δηλ. από Μάρτιο μήνα, μέχρι και τον Οκτώβριο, δεν ανάβουμε φωτιές για να κάψουμε καλαμιές και να καθαρίσωμεν τα χωράφια, ώστε να είναι έτοιμα για την φθινοπωρινή σπορά τους.

Τον γεροβοσκό ή τον γεροκαλλιεργητή, όμως, των 90 ετών, δεν θα μπορέσεις, εύκολα, να τον πείσεις, να μην κάψει την καλαμιά του. Θα μου πείτε, τότε, τι πρέπει να γίνει, γιατί, κοντά σ’ αυτούς μπορούμε να καούμε και εμείς, που δεν τους φταίμε καθόλου.

ΙΙΙ) Απαντώντας στο αμέσως προηγούμενο ερώτημά μου, τι πρέπει να γίνει, έχω να πω τα εξής: Άραγε, τι είναι προτιμότερο, να ρίξει η Κυβέρνηση το ενδιαφέρον της στην Πρόληψη ή την Καταστολή;

Ασφαλώς και τα 2 είναι απαραίτητα, όμως αν έχει γίνει η κατάλληλη προετοιμασία από το Κράτος, αλλά και από την Αυτοδιοίκηση, που είναι, βεβαίως, και η αρμοδιότερη, στα θέματα της Πρόληψης, στα σίγουρα, κατά την καλοκαιρινή περίοδο, οι φωτιές θα είναι περιορισμένες.

Εννοείται ότι όλες οι προετοιμασίες καθαρισμού των εδαφών από την καμένη βιομάζα, θα γίνουν έγκαιρα τον Χειμώνα, όχι την Άνοιξη ή ακόμη χειρότερα την Καλοκαιρινή περίοδο.

Πριν από μερικές ημέρες, όπου είχαμε τις πολλές και μεγάλες φωτιές στα προαναφερόμενα μέρη, των ελληνικών περιφερειών, καλύπτοντας σχεδόν ολόκληρη την Χώρα, είδα και πρόσεξα στους δέκτες της Τηλεόρασης, την είδηση, αλλά και την εικόνα, συγχρόνως, για την φωτιά της Πάρνηθας, προκειμένου να μην επεκταθεί η φωτιά (νομίζω στον Οικισμό Αγ. Ιωάννη του Ρώσου).

Οι Πυροσβεστικές Δυνάμεις και γενικά, όλες οι συνυπεύθυνες Υπηρεσίες, καθάρισαν στην κυριολεξία, ένα μεγάλο τμήμα του Δάσους, φτιάχνοντας μια τεράστια αντιπυρική ζώνη, ώστε να μην περάσει η φωτιά, στον απέναντι Οικισμό.

Και όντως, έτσι έγινε και δεν είχαμε μεγαλύτερη Καταστροφή. Αυτό και μόνο το παράδειγμα δείχνει ξεκάθαρα, ποιο εκ των 2 επιβαλλομένων ενεργειών, πρέπει να προτιμηθεί για τον κρατικό μηχανισμό.

Η Πρόληψη (όχι μόνο για το θέμα των πυρκαγιών αλλά για τα πάντα, στην ζωή μας), είναι η καλύτερη οδός αντί της καταστολής. «Κάλλιον το προλαμβάνειν του προλαβαίνειν», έλεγαν οι Αρχαίοι Έλληνες και σοφοί πρόγονοί μας.

Άλλωστε, όπως μάθαμε, μετά τις πρώτες μεγάλες φωτιές του Ιουλίου (Ρόδο κ.λπ.), ο Πρωθυπουργός κατηγόρησε την Αυτοδιοίκηση, ότι «ενώ πήραν πολλά εκατομμύρια, για να ετοιμάσουν και να καθαρίσουν τα χωράφια και τα δάση ή τις δασικές εκτάσεις, από τις καλαμιές και τα ξερόχορτα, δηλαδή την υπόροφη βλάστηση αλλά και την από τα καμένα Δάση, αυτοί δεν έκαναν τίποτε και διέθεσαν τα χρήματα για άλλους σκοπούς».

Κανονικά, κάθε χρόνο, οι Δήμοι, πρέπει να έχουν υποχρέωση να αναφέρουν, με επίσημα έγγραφα -αποδεικτικά- στοιχεία, τις όποιες προετοιμασίες έκαναν, για την δημιουργία της αντιπυρικής ζώνης, σε όλες τις εκτάσεις της αρμοδιότητάς τους και της Περιφέρειάς τους. Δασικές και αγροτοκτηνοτροφικές.

Με σχολαστική ανάλυση και λεπτομέρεια εκάστης εργασίας, με την αντίστοιχη καταβολή της σχετικής δαπάνης. Και είπαμε, Χειμώνα μόνο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αφρόντιστης και ακαθάριστης, αλλά και απροετοίμαστης έκτασης με -ευτυχώς- μικρή ζημιά, που θα μπορούσε να αποβεί μοιραία και για τους ανθρώπους, σε μεγάλο αριθμό, αλλά και για το πολεμικό υλικό (πυραύλους και άλλα πυρομαχικά, χειροβομβίδες κ.λπ.), αλλά και για τα Πολεμικά Αεροσκάφη της περιοχής, αποτελεί το πόρισμα της Ε.Δ.Ε. για την ΙΙΙ Πτέρυγα Μάχης της Πολεμικής μας Αεροπορίας στην Ν. Αγχίαλο, που κατελόγισε ευθύνες, για πλημμελή καθαρισμό της περιοχής, πέριξ της Πτέρυγας και διετάχθη η απομάκρυνση του Σμηνάρχου Διοικητού της.

ΙV)Από τα ανωτέρω 2 μόνο χαρακτηριστικά παραδείγματα, διαπιστώνουμε, ότι ενώ το θέμα της πρόληψης με τον εξονυχιστικό καθαρισμό όλων των δασικών και μη δασικών εδαφών, αλλά και των χορτολειβαδικών τοιούτων, είναι «εκ των ων ουκ άνευ», δηλαδή, κάτι περισσότερο και από αναγκαίο και επιβεβλημένο μέτρο, για το οποίο το Κράτος διαθέτει αρκετά εκατομμύρια στους Δήμους, παρά ταύτα, ουδέν απολύτως έργον προετοιμασίας, καθαριότητας της υπόροφης χαμηλής και φρυγανώδους μορφής βλάστησης, γίνεται.

Σπαταλώνται -κατά ρητή Δήλωση του Πρωθυπουργού- τα εκατομμύρια των χρημάτων, για άλλες πράξεις σκοπιμότητας μεν, αλλά σε έργα βιτρίνας για εντυπωσιασμούς και μεγαλόστομες δηλώσεις, χωρίς όμως αντίκρυσμα και αποτέλεσμα, μιας μακροχρόνιας και επιστημονικά καθοδηγούμενης προσπάθειας, για πρόληψη του επερχόμενου κακού, πριν αυτό ξεσπάσει, αφού με την κλιματική πια κρίση, οι πυρκαγιές και οι καύσωνες, με τις ακραίες καιρικές συνθήκες, είναι πλέον ή βέβαιον, ότι θα είναι σαρωτικές και θα καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμά τους.

Μόνο αυτές οι 2 περιπτώσεις συνιστούν και αποτελούν, το αδίκημα της εξ αμελείας πυρκαγιάς Δάσους, πραγματοποιούμενο όχι δια πράξεως τινός, αλλά δια της παραλείψεως από οφειλόμενο χρέος. Δηλαδή, να καθαρίσουν τον περιβάλλοντα χώρο της αρμοδιότητάς τους, από ξερόκλαδα και υπόροφο βλάστηση, που γίνονται σε ακραίες καιρικές συνθήκες (καύσωνα + ξηρασία + Μελτέμια), το προσάναμα και το μπαρούτι, να ξεσπάσει μια πύρινη λαίλαπα.

Ακόμη και αυτά τα φαινόμενα του ωχαδερφισμού, είναι και αποτελούν, παθογένεια του βαθέος Κράτους-Παρακράτους- γι’ αυτό και τρέχει και δεν φτάνει η Κυβέρνηση, που της συνέβησαν οι απανωτές κρίσεις, στο νέο ξεκίνημά της.Σφίχτε και εδώ τα λουριά και οδηγήστε τους αμελείς-κοπανατζήδες-στην Δικαιοσύνη, ακόμη και για παράβαση καθήκοντος κ. Πρωθυπουργέ.

Εξ αιτίας λοιπόν, αυτών των παρανόμων ενεργειών τους, (δηλ. να μη προετοιμάσουν, έγκαιρα μάλιστα, και να καθαρίσουν τα Δάση και τις Δασικές εκτάσεις), άναψε και φούντωσε η φωτιά και το χειρότερο είναι, η Κοινωνία να προσάπτει την κατηγορία κατά της Κυβέρνησης, ως απροετοίμαστη και ανίκανη να αντιμετωπίσει την τεράστια φωτιά που μετατρέπεται ταχύτατα σε καταστροφική λαίλαπα και καίει τα πάντα στο πέρασμά της.

Ναι, κ. Πρωθυπουργέ, σαν Κράτος, είχαμε πόλεμο (όπως σωστά είπατε), με τις φωτιές και φάνηκε ότι το Κράτος έχασε την μάχη και ταπεινώθηκε στην συνείδηση του Κόσμου. Τώρα, τρέχουμε να σβήσουμε τα καντηλάκια του δάσους, φοβούμενοι για τις αναζωπυρώσεις, αλλά και εδώ, οι μάχες απεδείχθησαν άνισες, υπέρ της φωτιάς.

Παράδειγμα χαρακτηριστικής αποτυχίας, είναι η φωτιά, που έχει κατακάψει για 13 συνεχόμενες ημέρες ολόκληρο τον ορεινό όγκο του Νομού του Έβρου, αλλά και το πανέμορφο Δάσος, του Δρυμώνα της Δαδιάς, που ήτο προστατευόμενο NATURAΔάσος, μαζί με τις χιλιάδες οικόσιτων ζώων και άγριων αρπακτικών πτηνών και ζώων της εκεί πλούσιας άγριας πανίδας.

Καθαρισμός, λοιπόν, και προετοιμασία εξονυχιστική, με συνεχόμενο και αυστηρώτατο έλεγχο πράξεων, αλλά και παραλείψεων, των υπευθύνων για την εκτελούμενη εργασία των Δήμων, όλης της Χώρας, ώστε να εξαλειφθεί ολοσχερώς η όποια εύφλεκτη ύλη, υπήρχε, ως υπόροφη χαμηλή και θαμνώδους μορφής βλάστηση, που θα χρησίμευε ως προσάναμα της πυρκαγιάς στα Δάση και τις δασικές εκτάσεις.

Αν εκ του ελέγχου ήθελον διαπιστωθεί πλημμελείς εργασίες καθαρισμού των εδαφικών εκτάσεων, (δασικών, χορτολειβαδικών και χέρσων αγροτοδασικών), ή παράλειψη εκτέλεσης των έργων προπαρασκευής και προετοιμασίας (όπως συνέβη και εφέτος και όπως συμβαίνει πάντοτε με την Τοπική Αυτοδιοίκηση να βρίσκεται σε χειμερία νάρκη), τότε επιβάλλεται η άμεση παραπομπή των υπευθύνων στον Εισαγγελέα και η παραδειγματική τιμωρία των, αφού εξ αιτίας της αδράνειας των υπευθύνων κινδυνεύει, πλέον και η ζωή όλων μας.

Συμπέρασμα: Καλόν είναι να μπορεί να γίνει ένας συγκερασμός (ισοζύγιο) της Πρόληψης με την Καταστολή, αφού η μία, δεν αποκλείει την άλλην.Αντίθετα, η Πρόληψη βοηθάει την Καταστολή. Σαν προϋπόθεση όμως καλύτερης αντιμετώπισης της οποιαδήποτε επερχόμενης πυρκαγιάς στα Δάση (είναι πλέον ή βέβαιον τούτο), είναι η Πρόληψη.

Βεβαίως, όσα περισσότερα εναέρια μέσα διαθέτεις, τόσο καλύτερα θα αντιμετωπίσεις την φωτιά, αλλά, ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι αν η δασοπυρκαγιά απλωθεί σε μεγάλη έκταση πύρινης λαίλαπας, τότε κανένα εναέριο μέσο δεν θα μπορέσει να την σβήσει, μέχρι να ολοκληρώσει η φωτιά το έργο της καταστροφής.

V) Οι ανωτέρω απόψεις μου, απηχούν την πολυετή εμπειρία μου, από την 40ετή μάχιμη Δικηγορία, σ’ όλα τα Δικαστήρια (Πολιτικά, Ποινικά, Διοικητικά και κυρίως στο Συμβούλιον της Επικρατείας, Τμήμα Ε΄-Ακυρωτική Διαδικασία), υπερασπιζόμενος δασικές υποθέσεις.

Μάλιστα, καρπός αυτής της εμπειρίας, είναι και η συγγραφή 3 μικρών πονημάτων για το Δασικό Δίκαιο (Γενικές Αρχές, Δασική Ιδιοκτησία και Πρωτόκολλο Αποβολής από Δασική Έκταση).