Το αιώνιο χαμόγελο του Τζόκερ

* Του Άκη Θεοφανίδη

Οι Απόκριες ποτέ δεν μου άρεσαν. Το θυμόμαστε όλοι και γελάμε όταν στα αποκριάτικα πάρτι της "Γνώμης", όλα τα παιδάκια ταβλιάζονταν από το πολύ παιχνίδι και μόνο ένα παιδάκι ήθελε να ταβλιαστεί στο...κρεβάτι του μην μπορώντας να αντέξει την πολυκοσμία.

Φέτος, όμως, έμαθα πολλά ωραία πράγματα σε ένα παιδικό αποκριάτικο χορό, απλά παρατηρώντας τον κλόουν που είχε έρθει για να ξεδιπλώσει το ρεπορτόριό του. Ηταν από αυτούς του συνηθισμένους που έχουν ζωγραφισμένο το χαμόγελο στο πρόσωπο και το οποίο δεν αλλοιώνεται, σαν να έχει υποστεί τα bottox της Γιάννας Αγγελοπούλου.

Αυτή η μόνιμη, ψεύτικη χαρά είναι αναγκαία για να ανεβάζει τη διάθεση των παιδιών. Είναι περισσότερο, όμως, αναγκαία για να κρύψει τις εκφράσεις του γελωτοποιού, ο οποίος έχει κάνει επάγγελμα την αυθόρμητη πρόκληση γέλιου είτε πετάει ο ίδιος στα ουράνια είτε μόλις άκουσε το θάνατο ενός αγαπημένου του προσώπου.

Το καρφωμένο χαμόγελο με οδηγούσε σε έναν ψυχαναγκασμό: Να είμαι πάντοτε χαρούμενος και γελαστός ό,τι κι αν συμβαίνει γύρω μου. Κι όσο αισιόδοξη αντίληψη μπορεί να φαίνεται αυτή, άλλη τόση υποκρισία εμπεριέχει μέσα της. 

Το γέλιο δεν γεννήθηκε για να επιβληθεί στη ζωή μας. Αντίθετα, μας καλεί να το ενστερνιστούμε ως μια στάση ζωής. Η σημαντικότητά του φαίνεται ανάγλυφα στην ταινία "Το όνομα του Ρόδου" (μεταφορά από το εκπληκτικό βιβλίο του Ουμπέρτο Εκο), όπου διαπράττονται δολοφονίες μοναχών σε ένα μοναστήρι με σκοπό να μη διαδοθεί η ευρύτητα του πνεύματος, το οποίο άλλωστε προϋποθέτει το χιούμορ.

Δυστυχώς, όμως, στην κοινωνία κατήφειας που ζούμε, το γέλιο αποθεώνεται ως ανάγκη. Ολες οι τηλεοπτικές εκπομπές (με λίγες εξαιρέσεις) κατευθύνουν το περιεχόμενό τους σε ένα στόχο: Να γελάσουμε.

Το δυσάρεστο, λοιπόν, είναι ότι χρειαζόμαστε το χιούμορ, γιατί το έχουμε χάσει εμείς οι ίδιοι. Δανειζόμαστε άτοκες δόσεις γέλιου (ακόμη και από σαλτιμπάγκους της σάτιρας, όπως είναι ο Σεφερλής), αλλά αδυνατούμε να τις μετατρέψουμε σε ένα...κεφάλαιο χαράς στη ζωή μας, να γίνουμε εμείς οι αθώοι καπιταλιστές της ευτυχίας.

Ετσι, το να ντυθείς καλόγρια σε strip-show ή πόρνη του σκότους ή Παπανδρέου στα τέσσερα σε σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. συνιστά (εκτός από απωθημένο που θα έλεγε ο Φρόυντ) ένα διακαή πόθο γελοιοποίησης των πάντων, μία διέξοδο φύγης από το τετριμμένο της καθημερινότητας. Το βρίσκω ευχάριστο και αστείο, αν μιλάμε για πετυχημένη αμφίεση, αλλά στενάχωρο αν αναλογιστούμε πού την κρύβει τόση χαρά ο καρναβαλιστής όλο το χρόνο (εξ ου και η φωτό του κινηματογραφικού Τζόκερ, στου οποίου την τελευταία εκδοχή με τον Χιθ Λέτζερ, το χαμόγελο σβήστηκε για να αναδειχθεί η θλίψη και η κακία του).

Το χιούμορ είναι πολύ πιο δύσκολη υπόθεση απ' όσο νομίζουμε, είναι -ας το πούμε έτσι- η σοβαρή απάντηση απέναντι στα πράγματα και σαφώς δεν αποκτιέται με το να ζωγραφίσουμε το αιώνιο χαμόγελο του κλόουν (ή του Τζόκερ) στο πρόσωπό μας...